Skwierzyńscy (i nie tylko) żołnierze wyklęci

Zgodnie z Ustawą z dnia 3 lutego 2011 roku, w hołdzie żołnierzom zbrojnego antykomunistycznego podziemia, dzień 1 marca ustanowiono Dniem Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” i świętem państwowym. Dzień ten, to symboliczne odniesienie do 1 marca 1951 roku, kiedy zostali zamordowani strzałem w tył głowy, w piwnicy mokotowskiego więzienia Urzędu Bezpieczeństwa, członkowie IV Zarządu Głównego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość: ppłk Łukasz Ciepliński, mjr Adam Lazarowicz, mjr Mieczysław Kawalec, kpt. Józef Batory, kpt. Franciszek Błażej, por. Karol Chmiel, por. Józef Rzepka.

W ramach masowych aresztowań do ZSRS do 1946 roku wywieziono około 50 tysięcy Żołnierzy Wyklętych (NSZ-owców i AK-owców). Niewielu z nich powróciło. Mimo tego, w 1947 roku osób aktywnie zaangażowanych w podziemie niepodległościowe było około 100 tysięcy, z tego w konspiracji zbrojnej około 8 tysięcy.

Wśród tych najbardziej znanych, z II Konspiracji, Wolności i Niezawisłości, Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych, Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, Armii Krajowej Obywatelskiej, Konspiracyjnego Wojska Polskiego, byli: Łukasz Ciepliński „Pług”, Zygmunt Szendzielarz „Łupaszko”, Danuta Siedzikówna „Inka”, Maciej Kalenkiewicz „Kotwicz”, ks. Antoni Bańkowski „Eliasz”, Jan Borysewicz „Krysia”, Adolf Pilch „Góra-Dolina”, Antoni Heda „Szary”, Mieczysław Niedziński „Men”, Andrzej Rzewuski „Przemysław”, Anatol Radziwonik „Olech”, Hieronim Dekutowski „Zapora”, ks. Władysław Gurgacz „Sem”, Józef Kuraś „Ogień”, Jan Szczurek-Cergowski „Sławbor”, Kazimierz Kamieński „Huzar”, Henryk Flame „Bartek”, Marian Bernaciak „Orlik”, Franciszek Jaskulski „Zagończyk”, Stanisław Sojczyński „Warszyc”, Jan Tabortowski „Bruzda” i wielu innych. Ale nie tylko oni.

Wśród tych, którzy sprzeciwiali się nowemu „porządkowi” byli także członkowie grup działających w Skwierzynie i okolicach.

Grupa Górki: organizacja młodzieżowa, dowódca Kazimierz Górka „Józef Toporek”, liczebność 3 członków, czas działania: IV-V 1952, teren działania: Skwierzyna, forma działalności: wojskowa.

Grupa Kwaśniaka: organizacja młodzieżowa, dowódca Wiesław Kwaśniak, liczebność 3 członków, czas działania: X 1952 – V 1953, teren działania: Skwierzyna, forma działalności: propagandowa.

Łoś NSZ: dowódca Kazimierz Nowak następnie Jan Chlond „Pokorny”, liczebność kilku członków, czas działania: 1945 – 1946, teren działania: okolice Skwierzyny, forma działalności: zbrojna.

Grupa Andrzejewskiego: organizacja młodzieżowa, organizator Ryszard Andrzejewski, liczebność 3 członków, czas działania: IX 1952 – III1953, teren działania: Murzynowo koło Skwierzyny, forma działalności: propagandowa.

Legion Partyzantów Ziemi Lubuskiej: organizacja młodzieżowa, dowódca Czesław Wesołowski „Foka”, liczebność 5 członków, czas działania: I 1953 – VIII 1955, teren działania: Bledzew, forma działalności: propagandowa.

Grupa „Markolin”: dowódca Zygmunt Bytniewski „Markolin”, liczebność 9 członków, działała w 1947 r., teren działania: Międzyrzecz i Sulęcin.

Grupa Porębskiego: organizacja młodzieżowa, organizator Mieczysław Porębski, liczebność 6 członków, czas działania: wiosna 1947 – I 1952, teren działania: Przytoczna, forma działalności: propagandowa.

Młoda Polska (pocz. Zorro): organizacja młodzieżowa, dowódca Wojciech Turowicz, liczebność 7 członków, czas działania: lato 1950-IX 1952, teren działania: Przytoczna, forma działalności: propagandowa.

Związek Ochotników Partyzantów Polskich: organizacja młodzieżowa, dowódca Wojciech Turowicz, liczebność 12 członków, czas działania: III 1950-IV 1951, teren działania: Międzyrzecz, forma działalności: propagandowa, wojskowa.

Armia Krajowa – Grom: dowódca Zygmunt Iłarewicz, liczebność 6 członków, czas działania: 1946, teren działania: obszar pomiędzy Sulęcinem, Międzyrzeczem, a Gorzowem Wlkp., forma działalności: zbrojna.

Młode Pokolenie Walczy: organizacja młodzieżowa, organizator Władysław Andryka, liczebność 5 członków, czas działania: 1949 – VIII 1950, teren działania: Gorzów Wielkopolski (organizacja powstała w Gdańsku), forma działalności: propagandowa, wojskowa.

Młot: dowódca Stanisław Szarawalec „Młot”, liczebność 6 członków, czas działania: IV – 25 V 1946, teren działania: Gorzów Wielkopolski, forma działalności: zbrojna.

Odrodzony Związek Białej Tarczy: organizacja młodzieżowa, dowódca Ryszard Tyrakowski, liczebność 25 członków, czas działania: VI 1952 – III 1953, teren działania: Gorzów Wielkopolski, forma działalności: propagandowa, wojskowa.

Obwód Międzyrzecz WiN „Maria”/Polski Związek Wojskowy/Polski Związek Walki:

dowódca por. Stanisław Bogdanowicz „Tom” (listopad – grudzień 1945), ppor. Kazimierz Rutkowski „Bary” (styczeń – 7 maja 1946), Edward Jarysz (7 maja – 7 czerwca 1946), liczebność: ok. 90 członków, czas działania: XI 1945 – VI 1946, teren działania: Rogoziniec, Pszczew, Brójce, Bobowicko, Pieski, forma działania: wojskowa.

Harcerstwo Polskie: organizacja młodzieżowa, organizator Zygmunt Kubiak i Bogdan Rusinek, liczebność 5 członków, czas działania: XI 1950 – 30 X 1951, teren działania: Gorzów Wielkopolski, forma działalności: harcerska, propagandowa.

Jaworski: dowódca Marian Jaworski, liczebność 8 członków, czas działania: 1946, teren działania: okolice Gorzowa Wielkopolskiego, forma działalności: zbrojna.

Komórka Likwidacyjna VII: dowódca Romuald Bakłażec, liczebność 7 członków, czas działania: VII 1948 – III 1949, teren działania: Gorzów Wielkopolski, forma działalności: propagandowa, zbrojna.

Batalion Śmigły – Zgrupowanie Wicher/Harcerska Organizacja Podziemna: organizacja młodzieżowa, organizator Aleksander Lenart „Wilk”, liczebność 8 członków, czas działania: 1949 – X 1951, teren działania: Gorzów Wielkopolski, forma działalności: harcerska.

Kaz

Opracowano na podstawie: Żołnierze Wyklęci 1944–1963 pod redakcją Dariusza Piotra Kucharskiego i Rafała Sierchuły Społeczny Komitet Upamiętnienia „Żołnierzy Wyklętych” w Poznaniu. Poznań 2015. Bogna Hołyńska, Bartosz Wiczyński: Wykaz organizacji niepodległościowych na Ziemi Lubuskiej (1945-1956).